Betere bescherming voor klokkenluiders van verdachte arbeidsomstandigheden

Het gebeurt regelmatig dat werknemers gevaarlijke situaties of misstanden in hun bedrijf constateren, maar dat niet kunnen of durven aankaarten. Pas wanneer er een bedrijfsongeval of een ramp heeft plaatsgevonden, komen de verhalen naar buiten. Soms voorzichtig of anoniem.
Het voorkomen van doden of gewonden had voorkomen kunnen worden als eerder melding was gemaakt van onveilige of gevaarlijke situaties, misstanden of (bijna-)ongevallen. Volgens de Arbowet, Artikel 11 zijn werknemers verplicht dit te melden bij de Inspectie SZW. Werknemers, vakbonden en ondernemingsraden hebben het recht om een klacht bij de Inspectie SZW in te dienen. Dat kunnen zij doen, wanneer de werkgever nalaat of weigert ongezonde of onveilige situaties aan te pakken.

Meldingsplicht

Werknemers zijn meestal nogal huiverig om een melding te doen, uit angst dat hun werkgever hen daarop zal gaan afrekenen. Maar de inspectie behandelt elke klacht vertrouwelijk, zonder de naam van de werknemer bekend te maken aan de werkgever. In zwaarwegende gevallen kan de Inspectie een anonieme melding behandelen, al kan ze dan geen terugkoppeling geven aan de melder. Anonieme meldingen echter worden uitsluitend onderzocht als aannemelijk kan worden gemaakt dat er sprake is van een gevaarlijke situatie op het werk, waardoor de veiligheid en/of gezondheid van werknemers worden bedreigd.

Dezelfde ArboWet bepaalt in Artikel 9 dat werkgevers verplicht zijn een arbeidsongeval te melden bij de Inspectie SZW. Deze meldingsplicht geldt niet alleen ten aanzien van eigen werknemers, maar ook voor personen die onder gezag bij de werkgever werkzaam zijn, zoals uitzendkrachten. Het belangrijkste doel van de Arbowet is het voorkomen van ongevallen en onveilige situaties op het werk. De praktijk leert dat de Arbowet nog steeds hard nodig is. De wet geeft er rechten en plichten aan van zowel werkgever als werknemer op het gebied van arbeidsomstandigheden.

Wet Huis voor klokkenluiders

Ter bescherming van werknemers die (een vermoeden van) misstanden melden, is er per 1 juli 2016 een nieuwe wet ingetreden ter bescherming van klokkenluiders. Een klokkenluider is iemand die aan de bel trekt d.w.z. melding maakt van een werkgerelateerde misstand. Betere bescherming van klokkenluiders vindt de Regering nodig, omdat gebleken is dat bijvoorbeeld in 2014 bijna driekwart van de klokkenluiders negatieve gevolgen hebben gehad na het melden van een misstand; soms volgde zelfs ontslag. Aldus een artikel in het NRC uit 2014 over klokkenluiders. De Rijksoverheid kwam eerst met een Klokkenluidersregeling voor rijksambtenaren (en de politie) en stelde een Adviespunt Klokkenluiders in.

De nieuwe wet, de Wet Huis voor klokkenluiders, is in zoverre een voortvloeisel daarvan, dat deze wet nu geldt voor ‘alle’ werknemers en werkgevers. Dat zijn echter ruime begrippen. Een werkgever is volgens de wet niet alleen iemand die mensen in loondienst heeft. Iedereen die arbeid laat verrichten of heeft laten verrichten is werkgever. Een werknemer is iemand die nu arbeid verricht of in het verleden heeft verricht, bijvoorbeeld vóór het pensioen of in een vorige baan. Als ambtenaar of in het bedrijfsleven, met of zonder arbeidscontract. Dus óók zzp’ers, vrijwilligers, flexwerkers en stagiairs.

Deze wet is bedoeld om klokkenluiders die melding maken van een (vermoeden van een) misstand te beschermen. In de wet is opgenomen dat een medewerker die een vermoeden van een misstand meldt, hierdoor niet mag worden benadeeld. Dit houdt bijvoorbeeld in dat een medewerker die te goeder trouw een vermoeden van een misstand heeft gemeld, niet ontslagen mag worden zowel tijdens de behandeling van de melding als een jaar na afronding van het onderzoek als inderdaad sprake was van een misstand. Alle organisaties waar 50 of meer mensen werken, moeten een klokkenluidersregeling hebben. Hierin staat hoe de werkgever omgaat met meldingen van een vermoeden van een misstand. In de wet staat wat er ten minste in de klokkenluidersregeling moet staan. Wie er vóór 1 juli 2016 al een had, moet deze dus aanpassen aan de nieuwe wet.

Organisatie

Tegelijk met het ingaan van deze wet op 1 juli j.l. is ook het Huis voor klokkenluiders opgericht en geopend door minister Plasterk van BZK. Het is de organisatie die moet helpen bij de uitvoering van de Wet Huis voor klokkenluiders. Het is bedoeld voor mensen die een werkgerelateerde misstand willen melden. Advies, voorlichting en onderzoek vinden zij onder één dak. Ook geeft het Huis voorlichting en in concrete situaties aanbevelingen aan werkgevers.

De nieuwe organisatie treedt ook naar buiten met een eigen website Huis voor klokkenluiders met allerlei informatie over advies, hulp, onderzoek, rechten en plichten voor zowel werknemers als werkgevers. En informatie over de het Huis. Het Huis voor klokkenluiders is telefonisch bereikbaar op werkdagen van 9.00 uur tot 17:30 uur. Voor vragen over het melden van misstanden is het telefoonnummer: 088 − 371 30 30 en is het e-mailadres: [email protected].